Ο Μάρκος Ουλπιός Νέρβας Τραϊανός (Marcus Ulpius Nerva Traianus, 18 Σεπτεμβρίου 53 – 8 Αυγούστου 117) ήταν Ρωμαίος αυτοκράτορας από το 98 έως το θάνατό του το 117. Επίσημα χαρακτηρισμένος από τη Ρωμαϊκή Σύγκλητο ως optimus princeps (“ο καλύτερος ηγεμόνας”), ο Τραϊανός έμεινε στην ιστορία ως ένας επιτυχημένος στρατιωτικός-αυτοκράτορας που ηγήθηκε της μεγαλύτερης στρατιωτικής επέκτασης στη ρωμαϊκή ιστορία, οδηγώντας την αυτοκρατορία στην επίτευξη της μέγιστης εδαφικής έκτασης. Είναι επίσης γνωστός για τη φιλανθρωπική του διακυβέρνηση, επιβλέποντας εκτεταμένα προγράμματα ανοικοδόμησης δημοσίων κτιρίων και εφαρμόζοντας πολιτικές κοινωνικής πρόνοιας, η οποία του χάρισε διαρκή φήμη ως τον δεύτερο από τους πέντε καλούς αυτοκράτορες που κυβέρνησαν σε μία εποχή ειρήνης και ευημερίας στην περιοχή της Μεσογείου.
Γεννήθηκε στην επαρχία Βαιτική. Η μη αριστοκρατική οικογένεια του Τραϊανού ήταν ιταλικής και ίσως ιβηρικής καταγωγής. Ο Τραϊανός ήταν ο πρώτος αυτοκράτορας που δεν ανήκε σε ευγενή οικογένεια της Ρώμης. Πριν γίνει αυτοκράτορας διετέλεσε διοικητής του ρωμαϊκού στρατού στην περιοχή του Ρήνου.
Επί των ημερών του, η αυτοκρατορία επεκτάθηκε σε νέα και πλούσια εδάφη στην περιοχή της Δακίας με τους δύο δακικούς πολέμους (101-106), ενώ ξεκίνησε και εκστρατεία εναντίον των Πάρθων. Στο οικονομικό πεδίο, ελάττωσε τους φόρους και ενίσχυσε το σύστημα δωρεάν παροχής σιτηρών (alimenta). Με τα χρήματα από τα πλούσια λάφυρα των δακικών πολέμων βελτίωσε τα οικονομικά των επαρχιακών πόλεων, ενώ αύξησε την κρατική παρέμβαση στη διοίκηση διορίζοντας λογιστές που επέβλεπαν τα οικονομικά των πόλεων. Το 104 του απονεμήθηκε ο τίτλος του «optimus princeps».
Ίσως ήταν η καλύτερη περίοδος της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, αφού η ακμή της έφτασε στο απόγειό της. Οι αρχαίοι συγγραφείς εκφράζουν για το πρόσωπό του θαυμασμό που ξεπερνά οποιοδήποτε άλλο πρόσωπο. Σημαντική ήταν η δημοτικότητά του, σε αντίθεση με τα αισθήματα απέχθειας για το Δομιτιανό, και η συμφιλιωτική και μετριοπαθής πολιτική του προς τη Σύγκλητο. Μοναδική ήταν και η γοητεία της προσωπικότητάς του. Οι στρατιώτες ήταν αφοσιωμένοι στον αυτοκράτορα που μοιραζόταν μαζί τους τα λάφυρα του πολέμου και έσχιζε τα ρούχα του για να δέσει τις πληγές τους. Προσέφερε άφθονα άρτο και θεάματα (panem et circenses) και ήξερε να ανεβάζει το ηθικό του λαού με τις νίκες του.
Πέθανε στις 8 Αυγούστου του 117 κατά τη διάρκεια εκστρατείας κατά των Πάρθων.
Στον Τραϊανό αποδίδονται δύο επιγράμματα της Παλατινής Ανθολογίας (το αμφισβητούμενο ΙΧ 388 και το ΧΙ 418).