Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο κατέληξαν την Πέμπτη σε συμφωνία σχετικά με ένα νέο μηχανισμό ύψους 6 δισεκατομμυρίων ευρώ για τη στήριξη των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων που βρίσκονται στην πορεία προς την ένταξη στην Ευρωπαϊκή Ένωση, με διατάξεις που περιλαμβάνουν την ανάγκη ευθυγράμμισης με την εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφαλείας της ΕΕ, που πιθανόν να αποτελέσει τροχοπέδη για ορισμένους.

Η πρόεδρος της Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ανακοίνωσε επίσημα τη διευκόλυνση μεταρρύθμισης και ανάπτυξης για τα Δυτικά Βαλκάνια το φθινόπωρο του 2023 στη σύνοδο κορυφής ΕΕ-Δυτικών Βαλκανίων στα Τίρανα της Αλβανίας.

Την Πέμπτη, οι διαπραγματευτές του Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου κατέληξαν σε προσωρινή συμφωνία. Τα κονδύλια θα χρησιμοποιηθούν για διάφορα θέματα, όπως η διευκόλυνση της οικονομικής σύγκλισης, η ενίσχυση του κράτους δικαίου και η αύξηση της διαφάνειας, ενώ θα λειτουργήσουν ως καρότο στην κάπως στάσιμη διαδικασία διεύρυνσης.

«Πρόκειται για μια πολιτική ενθάρρυνση για τη διαδικασία προσχώρησης, ενώ παράλληλα επιταχύνει τις πραγματικές διαρθρωτικές και θεσμικές μεταρρυθμίσεις, συμπεριλαμβανομένης της ευθυγράμμισης με την Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας της ΕΕ και την Πολιτική Θεωρήσεων… πρόκειται για ένα ακόμη σημαντικό μέσο που θα φέρει τις χώρες αυτές πιο κοντά στην ΕΕ», δήλωσε ο Κάρλο Ρέσλερ, συνεισηγητής της Επιτροπής Προϋπολογισμών.

Η συμφωνία στην οποία κατέληξαν οι διαπραγματευτές θα προβλέπει τη δέσμευση για την ολοκλήρωση των χωρών των Δυτικών Βαλκανίων, της Αλβανίας, της Σερβίας, του Μαυροβουνίου, της Βόρειας Μακεδονίας και της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, με βάση την προσέγγιση «πρώτα τα θεμελιώδη». Η προσέγγιση αυτή συνδέει το κράτος δικαίου, την καταπολέμηση της διαφθοράς και τα θεμελιώδη δικαιώματα με δύο άλλους τομείς: την οικονομική διακυβέρνηση και την ενίσχυση των δημοκρατικών θεσμών και τη μεταρρύθμιση της δημόσιας διοίκησης.

Οι ευρωβουλευτές ενίσχυσαν επίσης την ανάγκη ευθυγράμμισης με την Κοινή Εξωτερική Πολιτική και Πολιτική Ασφάλειας.

Όσον αφορά τη διαφάνεια, οι ευρωβουλευτές επέμειναν στον τακτικό διάλογο υψηλού επιπέδου μεταξύ των κρατών και της Επιτροπής, καθώς και στην αυξημένη παρακολούθηση και έλεγχο από το Κοινοβούλιο, διασφαλίζοντας ότι η πρόοδος και η χρηματοδότηση ευθυγραμμίζονται με τους στόχους της ΕΕ.

Επιπλέον, οι χώρες πρέπει να δημοσιεύουν πληροφορίες σχετικά με τους αποδέκτες μεγάλων τμημάτων των κονδυλίων της ΕΕ σε δημόσια ιστοσελίδα. Θα θεσπιστούν επίσης μέτρα για την αποφυγή της επανάληψης της βοήθειας ή της διπλής χρηματοδότησης στο πλαίσιο της Προενταξιακής Βοήθειας (IPA).

Τα κονδύλια θα στοχεύουν επίσης στην προώθηση κοινωνικοοικονομικών μεταρρυθμίσεων, στην προώθηση της ανάπτυξης και στην αύξηση της ευθυγράμμισης με την ΕΕ. Θα θεσπιστεί ένα πλαίσιο που θα συνδέει τη χρηματοδοτική στήριξη με σαφείς δείκτες προόδου. Αυτό θα περιλαμβάνει έναν πίνακα αποτελεσμάτων για την παρακολούθηση και τη δημόσια προβολή της προόδου των κρατών και των μεταρρυθμιστικών προγραμμάτων, συμπεριλαμβανομένων των εγγράφων, των όρων πληρωμής και των δικαιούχων των κεφαλαίων.

«Χαιρετίζω το γεγονός ότι αυτή η κοινοβουλευτική εντολή ενίσχυσε τη διεύρυνση και την επανέφερε στην ημερήσια διάταξη, και η συμφωνία αυτή το επιβεβαιώνει. Οι προτάσεις μας στη συμφωνία θα αυξήσουν τη χρηματοδότηση για τα Δυτικά Βαλκάνια, δίνοντας έμφαση στη σημασία του κράτους δικαίου, της διαφάνειας και των μεταρρυθμίσεων για να φέρουν αυτές τις χώρες, τους εταίρους μας, πιο κοντά στην ΕΕ», δήλωσε ο Τονίνο Πικούλα, συνεισηγητής της Επιτροπής Εξωτερικών Υποθέσεων.

Πρόσθεσε ότι τα κράτη πρέπει να ευθυγραμμιστούν πλήρως με την εξωτερική πολιτική και την πολιτική ασφάλειας ως «βασικό στόχο».

Αυτό είναι «πολύ σημαντικό για το Κοινοβούλιο και θα δώσει ένα σαφές σημάδι στις χώρες της περιοχής που πρέπει ακόμη να εκπληρώσουν αυτά τα κριτήρια».

Αυτό ήταν ένα ξεκάθαρο νεύμα προς τη Σερβία, η οποία αρνήθηκε να ευθυγραμμιστεί με την πολιτική της ΕΕ για τη Ρωσία, αλλά αντίθετα πλησίασε τη Μόσχα μέσω επισκέψεων, συμφωνιών και ανάπτυξης εμπορίου και συνεργασίας.

Η Σερβία και το Μαυροβούνιο κατέχουν την πρώτη θέση όσον αφορά τον αριθμό των ανοικτών ενταξιακών κεφαλαίων, αλλά τα τελευταία χρόνια δεν έχει σημειωθεί μεγάλη πρόοδος στο κλείσιμο κανενός από αυτά. Η Αλβανία άνοιξε τις διαπραγματεύσεις το 2022, ενώ η Βόρεια Μακεδονία εξακολουθεί να μην μπορεί να ξεκινήσει επίσημα λόγω των όρων που επέβαλε η Βουλγαρία σχετικά με τις αλλαγές στο σύνταγμα.

Η Βοσνία-Ερζεγοβίνη έλαβε το πράσινο φως για την έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων τον Μάρτιο, ενώ το Κόσοβο, το οποίο υπέβαλε αίτηση ένταξης τον Δεκέμβριο του 2022, δεν έχει σημειώσει ακόμη πρόοδο, πιθανότατα λόγω του ότι πέντε κράτη μέλη της ΕΕ δεν αναγνωρίζουν την ανεξαρτησία του.

Πολλοί στην περιοχή, συμπεριλαμβανομένων ηγετών όπως ο πρωθυπουργός της Αλβανίας Έντι Ράμα, έχουν απευθύνει έκκληση στην ΕΕ για την καθυστέρηση της διαδικασίας, επιμένοντας ότι κάνουν το καθήκον τους. Επανέλαβαν τη στρατηγική, την ασφάλεια και τη γεωπολιτική ανάγκη να προχωρήσει η διεύρυνση, ιδίως μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία το 2022.

Το συμφωνηθέν προσωρινό κείμενο πρέπει ακόμη να εγκριθεί από την ολομέλεια και το Συμβούλιο της ΕΕ. 5 Apr 2024