Περίπου 1 δισ. ευρώ είναι οι ζημιές εξαιτίας βακτηρίου που πλήττει τα ελαιόδεντρα, στην Απουλία της Ιταλίας, όπου υπάρχουν αιωνόβιοι ελαιώνες και που κάποτε παρήγαν το μισό ελαιόλαδο της χώρας. Πρόκειται για το Xylella fastidiosa, το οποίο πρωτοεντοπίστηκε το 2013 και έκτοτε έχει καταστρέψει το ένα τρίτο των δέντρων στην περιοχή. Θεραπεία γνωστή για το βακτήριο αυτό δεν υπάρχει.
Μιλώντας στον βρετανικό Guardian, o Ντονάτο Μπόσια, ιολόγος φυτών και επικεφαλής ερευνητής στο Ινστιτούτο Αειφόρου Προστασίας Φυτών στο Μπάρι, επισημαίνει ότι «το μεγαλύτερο μέρος της έκτασης καταστράφηκε ολοσχερώς». Το εντυπωσιακό είναι ότι τον Φεβρουάριο του 2024 οι επιστήμονες στην Απουλία ανακάλυψαν ένα άλλο υποείδος του Xylella, το οποίο είχε καταστρέψει τους αμπελώνες των ΗΠΑ και δεν είχε ανιχνευθεί μέχρι τότε στην Ιταλία.
Αυτές οι εξελίξεις ορίζουν ένα πολύ σημαντικό πρόβλημα τόσο για τους αγρότες και τους επιστήμονες, όσο και για την πολιτική ηγεσία στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι Βρυξέλλες δεν μπορούν να περιορίσουν την εισαγωγή καταστροφικών ασθενειών των φυτών, παρά το γεγονός ότι έχουν γίνει προσπάθειες τα τελευταία χρόνια. Επιπλέον, την ώρα που αγρότες και γεωπόνοι αγωνίζονται να σταματήσουν τις ήδη γνωστές εισαγόμενες ασθένειες, εμφανίζονται νέες και η κλιματική αλλαγή θα επιδεινώσει την κατάσταση.
Τα στοιχεία στην Ευρωπαϊκή Ένωση δείχνουν ότι επιδημίες νεοεισαχθεισών φυτικών ασθενειών συνεχίστηκαν με μέσο ρυθμό 70 ετησίως μεταξύ 2015 και 2020, παρά τους κανονισμούς που θεσπίστηκαν για να σταματήσει η εξάπλωσή τους το 2016.
Αιτία είναι οι εισαγωγές από το εξωτερικό. Όπως περιγράφει χαρακτηριστικά ο Πάολο Σόλμι, επιθεωρητής της Υγειονομικής Υπηρεσίας στο λιμάνι της Ραβένας, η εισαγωγή ασθενειών είναι πολύ εύκολη. Έφερε ως παράδειγμα ένα φορτίο με πατάτες από την Αίγυπτο. Από τα 28 κοντέινερ που έφτασαν στο λιμάνι, ελέγχθηκαν με τυποποιημένη διαδικασία μερικές σακούλες, με 100 πατάτες η κάθε μία.
«Μόλις περάσουν αυτοί οι έλεγχοι, τα αγαθά είναι ελεύθερα να κυκλοφορούν εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης», επισημαίνει λέει ο Σόλμι, καθώς η ΕΕ έχει ένα ανοιχτό σύστημα εισαγωγών: όλα όσα δεν είναι γνωστό ότι είναι επιβλαβή μπορούν να εισέλθουν. Σε άλλες χώρες, όπως η Νέα Ζηλανδία και η Χιλή το σύστημα εισαγωγών είναι κλειστό: όλα θεωρούνται ένοχα μέχρι να αποδειχθεί ότι είναι αθώα.
Σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία, τα βακτήρια Xylella προέρχονταν από τη Λατινική Αμερική και πιθανότατα προήλθαν από καλλωπιστικά φυτά που εισήχθησαν μέσω Ολλανδίας. Υπολογίζεται ότι περίπου 30 δισεκατομμύρια ριζωμένα και χωρίς ρίζα φυτά, μοσχεύματα, βολβοί και ιστοί ήρθαν από τρίτες χώρες στην Ευρώπη μεταξύ 2005 και 2014, κυρίως μέσω ολλανδικών λιμανιών.
Ο Αλμπέρτο Σαντίνι, δασολόγος στο Εθνικό Συμβούλιο Ερευνών της Ιταλίας, επισημαίνει ότι ένα τέτοιο ανοιχτό σύστημα έχει επιτρέψει να εισέλθει ανησυχητικά μεγάλος αριθμός φυτικών παρασίτων και ασθενειών από τρίτες χώρες. Και τονίζει ότι «αν γνωρίζεις τον εχθρό σου, μπορείς να προσπαθήσεις να τον εμποδίσεις», αλλά πολλά παθογόνα είναι ακίνδυνα σε κάποια μέρη επειδή τα οικοσυστήματα εξελίχθηκαν μαζί τους. Το Xyllela δεν επηρέασε τα φυτά του καφέ στην Κόστα Ρίκα, ευδοκίμησε όμως στα ελαιόδενδρα της νότιας Ιταλίας.
Η Ε.Ε. έχει εισαγάγει από το 2016 νέους κανονισμούς για την καλύτερη διαχείριση του τι μπαίνει και πώς και για την ταχεία αντιμετώπιση των εστιών μόλυνσης των φυτών. Ωστόσο, καθώς υπάρχουν τόσα πολλά λιμάνια εισόδου, οι επιστήμονες και οι ρυθμιστικές αρχές δεν μπορούν να ανταποκριθούν στους όγκους προϊόντων που έρχονται.
Άλλο παράδειγμα είναι το βακτήριο Hymenoscyphus fraxineus, που μολύνει τα καρότα και το σέλινο και σκοτώνει τις φλαμουριές στην Πολωνία. Οι επιστήμονες εκτιμούν ότι στην εξάπλωσή του συνέβαλε η κλιματική αλλαγή, που καθιστά την Ευρώπη πιο ζεστό και «φιλόξενο» τόπο για εισαγόμενα παράσιτα.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που δόθηκαν στον Guardian από τους ερευνητές του Πανεπιστημίου Wageningen στην Ολλανδία, από το 1975 έως το 2020 έχουν καταγραφεί 1.720 κρούσματα ασθενειών σε φυτά που προκλήθηκαν από εξωγενή βακτήρια. Τα μισά από αυτά καταγράφηκαν στην Ιταλία, τη Γαλλία και την Ισπανία. Χειρότερη χρονιά ήταν το 2018, με 115 γνωστά περιστατικά.
Τα δεδομένα προέρχονται από τη βάση δεδομένων του Ευρωπαϊκού και Μεσογειακού Οργανισμού Προστασίας Φυτών (EPPO), η οποία καταγράφει πού εντοπίζονται για πρώτη φορά ασθένειες που προκαλούνται από εξωγήινα έντομα και παθογόνα. Αυτά τα δεδομένα είναι πιθανώς υποεκτιμημένα και ανεπαρκή, γιατί η EPPO συλλέγει νέα ευρήματα σαρώνοντας την επιστημονική βιβλιογραφία και αποκτώντας επίσημες αναφορές παρασίτων από τους αντίστοιχους εθνικούς οργανισμούς των κρατών-μελών.
Στην Ολλανδία, που φέρεται, λόγω των εισαγωγών υπεύθυνη για τους κινδύνους αυτούς για τα ιθαγενή φυτά και δέντρα, υποστηρίζουν ότι οι κανόνες που εφαρμόζονται στη χώρα είναι πολύ αυστηροί.
Ο Κρίστιαν Λίντνεν, ιδρυτής και διευθύνων σύμβουλος της IBH Export, εισάγει κομμένα λουλούδια και γλάστρες, κυρίως από την Τουρκία και την ανατολική Αφρική, και τα αναδιανέμει σε όλη την Ευρώπη. Λέει ότι ο ίδιος δεν γνωρίζει πολλά για τα παθογόνα ή τις ασθένειες που εισέρχονται μέσω του εμπορίου φυτών, αλλά δεν ανησυχεί επειδή οι φυτοϋγειονομικές αρχές «είναι πολύ αυστηρές». Και χάρη στους κανόνες του 2016, εάν ένας πελάτης εντοπίσει μια ασθένεια ή ένα ζωύφιο σε ένα εισαγόμενο φυτό, ολόκληρη η αποστολή εντοπίζεται και καταστρέφεται.
Από την πλευρά του, ο Τζον Βαν Ρούιτεν, πρώην διευθυντής του Naktuinbouw, της ολλανδικής υπηρεσίας επιθεώρησης, λέει ότι οι έλεγχοι στο εισαγόμενο υλικό είναι αυστηροί. Ωστόσο, παραδέχεται ότι είναι δύσκολο να εντοπιστούν τα πάντα – έντομα, συμπτώματα βακτηρίων ή ιών – ειδικά κατά τη διάρκεια μιας οπτικής επιθεώρησης: «Είναι αδύνατο οι επιθεωρητές έχουν γνώση όλων των ασθενειών σε όλα τα εμπορεύματα».
Σύμφωνα με την Ολλανδική Αρχή Ασφάλειας Τροφίμων και Καταναλωτικών Προϊόντων (NVWA), μόνο ένα δείγμα περίπου 2% των εισαγόμενων φυτών ελέγχεται για την παρουσία συμπτωμάτων, σύμφωνα με τα διεθνή πρωτόκολλα, και δεδομένου του αριθμού των φυτών που διέρχονται από τα κύρια λιμάνια της ΕΕ, είναι «πιθανό να εισαχθούν νέα είδη».
Η NVWA λέει ότι η Ολλανδία διαθέτει ένα ισχυρό σύστημα ελέγχου και σύμφωνα με τον Τζον Βαν Ρούιτεν το βάρος της πρόληψης ασθενειών δεν πρέπει να πέφτει εξ ολοκλήρου στους ώμους των εισαγωγέων. Λέει ότι οι εξαγωγικές χώρες στην Αφρική, την Ασία και τη Λατινική Αμερική θα πρέπει επίσης να διενεργήσουν κατάλληλους ελέγχους.
από: https://www.efsyn.gr