Οι δυο εκλογικές αναμετρήσεις του Μάη και Ιούνη 2023 επέφεραν σε δυο δόσεις μια ορατή δεξιά μετατόπιση στην πολιτική σκηνή της χώρας. Το να αρνηθεί κανείς αυτό το γεγονός θα ήταν μάταιο. Αληθινά σημαντικό είναι να δούμε τους παράγοντες που το προκάλεσαν και τις δυναμικές που δρομολογεί για το μέλλον.
Μια πρώτη, πρόδηλη όψη αφορά στη συρρίκνωση της επιρροής της ευρείας Αριστεράς ως όλου. Τα αριστερά κόμματα (ΣΥΡΙΖΑ, ΚΚΕ, ΜΕΡΑ25, ΑΝΤΑΡΣΥΑ) είδαν τη συνολική τους επιρροή να περιορίζεται σε 28% του εκλογικού σώματος, από 41% στις εκλογές του 2019. Δεν έχει σημασία αν εκτιμά εδώ κανείς τις πολιτικές και τις ηγεσίες αυτών των κομμάτων ως «γνήσια αριστερές» ή όχι. Σε επίπεδο κοινωνικής βάσης, συσπειρώνουν ριζοσπαστικά λίγο-πολύ κοινωνικά στρώματα, τα οποία συντηρητικοποιήθηκαν την τελευταία τετραετία.
Ακόμη πιο σημαντικές από την ποσοτική πλευρά, είναι οι ποιοτικές όψεις της συντηρητικοποίησης. Η τάση υποσκέλισης του ΣΥΡΙΖΑ από το ΠΑΣΟΚ· η αντικατάσταση του ΜΕΡΑ25 από την πολιτικά άχρωμη Πλεύση Ελευθερίας· η μετατόπιση ενός σημαντικού τμήματος ψηφοφόρων του ΣΥΡΙΖΑ στη Ν.Δ. και της Ν.Δ. στα ακροδεξιά κόμματα – όλα αυτά δείχνουν μια γενική τάση δεξιάς μετατόπισης σε όλο το πολιτικό φάσμα. Η μικρή άνοδος του ΚΚΕ δε συνιστά διόλου μια εξαίρεση: ήταν μάλλον μια ψήφος απόγνωσης, ενώ ο ξύλινος, σταλινικός πολιτικός λόγος της ηγεσίας του αποπνέει μια ιδιόμορφη εκδοχή συντηρητισμού, όχι πάντα ορατή στον απλό κόσμο. Ακόμη και η αποχή παραδοσιακά αριστερών ψηφοφόρων μαρτυρά απογοήτευση με τα υπαρκτά αριστερά κόμματα, περιέχοντας όμως και τα αδύναμα φύτρα μιας γόνιμης αναζήτησης.
Τέλος, μια κρίσιμη πλευρά αφορά στο θόλωμα των διαχωριστικών γραμμών και μια αισθητή αποδυνάμωση της απήχησης των αριστερών αιτημάτων και ιδεών στην κοινωνία. Η απαξίωση της απλής αναλογικής· η υπερίσχυση ενός συντηρητικού αφηγήματος που προκρίνει ως μέτρο αξιολόγησης των πολιτικών προτάσεων την επιδέξια συστημική διαχείριση, αποκλείοντας εκ των προτέρων κάθε προοπτική ρήξης· το πνεύμα αδιαφορίας σε πλατιά υποτελή στρώματα – όλα αυτά δεν μπορεί παρά να φουσκώνουν τα πανιά της συντήρησης στις διάφορες εκδοχές της. Και είναι βέβαιο ότι η κυβέρνηση της Ν.Δ. θα εκμεταλλευτεί την ευνοϊκή συγκυρία για να προωθήσει κρίσιμες επιλογές της, κάμπτοντας τις κοινωνικές αντιστάσεις.
Μπορεί να υποδειχτούν εύλογα μερικά βασικά αίτια της ήττας και κρίσης της Αριστεράς, σε επίπεδο ηγεσιών. Η απουσία μιας στοιχειώδους αυτοκριτικής από την ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ αναφορικά με το συμβιβασμό της το 2015· η άκαιρη προβολή μιας γραμμής ρήξης από την ηγεσία του ΜΕΡΑ25 και η αποτυχία της να συνασπιστεί με δυνάμεις του οικολογικού χώρου· ο σεκταρισμός της αντικαπιταλιστικής αριστεράς, που αρνήθηκε πεισματικά κάθε τέτοια συμπόρευση, όταν ήταν πιο επιτακτική από ποτέ. Οι αδυναμίες αυτές όμως είναι επίσης τεκμήρια μιας απουσίας επαφής με τα ταραχώδη ιστορικά ρεύματα που κυριαρχούν σήμερα στην Ευρώπη και τον κόσμο. Ρεύματα που χαρακτηρίζονται από μια βαθιά όξυνση των αντιφάσεων του καπιταλιστικού συστήματος και των ιμπεριαλιστικών ανταγωνισμών, αλλά και από μια ισχυρή στροφή των αστικών ελίτ στον αυταρχισμό και τη φασιστικοποίηση, εκφραζόμενη πολιτικά με μια ορμητική άνοδο της ακροδεξιάς στις διάφορες αποχρώσεις της.
Από την άποψη αυτή, η κατάσταση στη χώρα μας είναι ακόμη λιγότερο ανησυχητική από ό,τι σε χώρες όπως η Ιταλία και η Γερμανία. Η λαϊκή ψήφος στη Νέα Δημοκρατία δεν ήταν τόσο ψήφος συναίνεσης, αλλά μάλλον ψήφος ανοχής σε αυτό που ο κόσμος έκρινε ως μικρότερο κακό: μια υποφερτή αστική διαχείριση για τα αμέσως επόμενα χρόνια. Η δυνατότητα μιας τέτοιας διαχείρισης, έστω και βραχυχρόνια, είναι βέβαια αμφίβολη, ακόμη και με βάση τις προβλέψεις των αστικών οργανισμών. Αλλά αν η ύφεση, οι πόλεμοι και η επίμονη ακρίβεια θα διαψεύσουν τις ψευδαισθήσεις κάποιων λαϊκών στρωμάτων, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η μελλοντική στροφή τους αριστερά δεν είναι αυτονόητη. Η χλωμή συναίνεσή τους προς τη Ν.Δ., αν δεν υπάρξει ένας πειστικός, ριζοσπαστικός αριστερός λόγος, θα μπορούσε να μετατραπεί σε μια παραπέρα στροφή στην ακροδεξιά αντίδραση.
Οι τελευταίες εκλογικές αναμετρήσεις κλείνουν έτσι έναν ολόκληρο ιστορικό κύκλο για την ελληνική Αριστερά σε όλες τις αποχρώσεις της. Ζητούμενο στη νέα φάση θα είναι μια μαρξιστική γείωση στην πραγματικότητα, μακριά από εύκολους συμβιβασμούς, λογικές σέκτας και σταλινικές αγκυλώσεις.
*Συγγραφέας, μέλος της ΣΕ της Μαρξιστικής Σκέψης
πηγή: https://www.efsyn.gr