Μια άλλη χρήση του όρου μεταπολιτική είναι αυτή της παρέμβασης σε επίπεδο όχι της πολιτικής με τη στενή έννοια -των ιδεών στο πολιτικό πεδίο- αλλά σε αυτό των πολιτισμικών αξιών και ιδεών μιας κοινωνίας. Είμαστε εδώ κοντά στη γκραμσιανή θεώρηση της ηγεμονίας.

Την οπτική αυτή υιοθέτησαν συντηρητικοί πανεπιστημιακοί στη Γαλλία, με στόχο, όπως το διατύπωσε η εγγονή του Λεπέν, Μαριόν Μαρσάλ, την απόσειση της κληρονομιάς του Μάη του 1968. Πρόκειται στα καθ’ ημάς γι’ αυτό που ο Μ. Βορίδης διακηρύσσει συχνά πυκνά, συχνότερα τελευταία, τη στρατηγική ήττα των ιδεών της Αριστεράς, καλύτερα των αριστερών ιδεών.

Μια τρίτη εκδοχή της μεταπολιτικής, κάπως διαφορετική από τη δεύτερη αλλά όχι ασύμβατη με αυτήν, την οποίαν υιοθετώ εδώ, είναι η άσκηση πολιτικής πέρα από τα ιδεολογικά όρια που μας κληροδότησαν η Γαλλική Επανάσταση, ο μαρξισμός και τα ιδεολογικά ρεύματα του 19ου και του 20ού αιώνα.

Πρόκειται για επιλεκτική ανάγνωση των ιδεών αυτών ή αμάλγαμά τους. Μπορεί ενδεικτικά κάποιος να επιλέγει την υπεράσπιση της παράδοσης -στον πυρήνα της συντηρητικής ιδεολογίας-, να υπερθεματίζει τα θεσμικά αντίβαρα -στην καρδιά της φιλελεύθερης ιδεολογίας- και να αποκηρύττει ταυτόχρονα τις κοινωνικές ανισότητες -έννοια κομβική στη ριζοσπαστική ιδεολογία σε όλες της τις εκδοχές.

Κάποιοι βαφτίζουν την προσέγγιση αυτή πραγματισμό ή υπέρβαση των ιδεολογικών αγκυλώσεων. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής, ενδεικτικά, αυτοπροβαλλόταν ως πραγματιστής, όταν κάποιοι τον επέκριναν για σοσιαλμανία. Ο Ανδρέας Παπανδρέου συχνά ανακάτευε τα ιδεολογικά σύνορα. Στις μέρες μας, ακούμε ότι ο Κυριάκος Μητσοτάκης δεν μπαίνει σε ιδεολογικά καλούπια.

Η μεταπολιτική στην τρίτη εκδοχή δεν είναι ακριβώς κάτι από τα παραπάνω. Συνδέεται περισσότερο με τη μεταδημοκρατία και τις σύγχρονες μορφές άσκησης πολιτικής. Πρόκειται για σχεδιασμένη υπέρβαση ή αγνόηση των κληροδοτημένων ιδεολογικών ρευμάτων, για επιλεκτική ανάγνωση και συνδυασμό τους. Μπορούμε να την κατανοήσουμε καλύτερα, αν τη δούμε με όρους αγοράς.

Ενας πολιτικός προσαρμόζει τον λόγο του και, ενδεχόμενα, τις πρακτικές του στη ζήτηση από τους ψηφοφόρους, αυτό που λέμε αξίες της κοινής γνώμης, όπως προκύπτει από τις πυκνές μετρήσεις. Αν οι ψηφοφόροι ζητούν ασφάλεια, κάνει λόγο για ασφάλεια. Αν ζητούν καλύτερη δημόσια υγεία και καλύτερα δημόσια νοσοκομεία, κάνει λόγο για δημόσια υγεία και καλύτερα δημόσια νοσοκομεία.

Προφανώς η προσαρμογή είναι σχεδιασμένη επιλεκτικά. Τα πολιτικά κόμματα εκφράζουν ομάδες και συμφέροντα, δύσκολα εναντιώνονται σ’ αυτά. Η μεταπολιτική είναι ένα τρόπος να δείξεις ότι δεν ταυτίζεσαι με αυτά, ότι παίρνεις υπόψη τον άλλο και κυρίως πείθεις και τους μεν και -κυρίως- τους δε ότι έτσι είναι. Αυτό μπορεί να γίνει ποικιλόμορφα. Στον ίδιο λόγο ή μέσω δύο διαφορετικών εκφραστών. Μπορείς, λοιπόν, να είσαι με την παραδοσιακή οικογένεια αλλά και τους ΛΟΑΤΚΙ, υπέρ των γηγενών αλλά και υπέρ των «ξένων», υπέρ των επενδύσεων με κάθε τιμή αλλά και οικολόγος, νεοφιλελεύθερος και συνάμα υπέρ του επεκτατικού κράτους. Το βασικό είναι να πείσεις. Αυτό απαιτεί και μέσα και τον κατάλληλο λόγο.

Σε καιρούς μεταδημοκρατίας, όπως οι σημερινοί, η μεταπολιτική, όπως την όρισα εδώ, κερδίζει έδαφος. Ιδιαίτερα εκεί που τα πολιτικά κόμματα είναι αδύναμα και τα ιδεολογικά σύνορα περισσότερο διαπερατά. Ισως και γι’ αυτό ο Εμανουέλ Μακρόν αναδεικνύεται σε μετρ του είδους. Στα χνάρια του φαίνεται να περπατά και η «ξεχασμένη» αλλά υπερδραστήρια στο μεταναστευτικό Τζόρτζια Μελόνι.

Θεωρώ αδόκιμο να αναλύσουμε τον λόγο και τις πολιτικές πρακτικές της Ν.Δ. του Κυριάκου Μητσοτάκη ως μόνο νεοφιλελεύθερες και να μιλήσουμε για ορμπανοποίηση της χώρας. Ετσι δεν κατανοούμε τον λόγο και την πολιτική του σε διάφορα θέματα, από την οικοδόμηση της Ευρωπαϊκής Ενωσης έως το περιβάλλον, ούτε βέβαια γιατί στηρίχτηκε από ένα ευρύ ιδεολογικό φάσμα ψηφοφόρων και από κοινωνικές ομάδες μεταξύ τους τόσο διαφορετικές. Αντίθετα, οδηγούμαστε σε βολικές αλλά αδιέξοδες βεβαιότητες, που συσκοτίζουν την κατάσταση: η κοινωνία έγινε πιο συντηρητική, οι Κεντρώοι πήγαν πιο δεξιά, ακόμη και σε αυτό που είπε το 1981 ο αξιαγάπητος Μπάμπης Δρακόπουλος: «Και ο ελληνικός λαός δικαιούται να σφάλλει».

*Πανεπιστήμιο Πατρών

πηγή:  https://www.efsyn.gr